Onderschat probleem: stemklachten bij leerkrachten
- Astrid Nelissen
- 7 mei 2015
- 4 minuten om te lezen
Stemproblemen bij leerkrachten, het is iets waar we als toekomstige leerkracht niet vaak bij stilstaan. Nochtans is het een algemeen probleem. Een Vlaams onderzoek bij toekomstige leerkrachten toont aan dat 30 procent al stemproblemen heeft voor ze aan hun loopbaan begint. (redactie Klasse, 2013) Dat is een alarmerend cijfer! Het grote gevaar schuilt in de onwetendheid aangezien namelijk 76 procent van de studenten in een lerarenopleiding zich niet bewust is van de mogelijke gevolgen. Beoefenaars van beroepen waarin veel gepraat wordt, hebben een groot risico op stemproblemen. Hoewel dat vrij logisch is, wordt er door de onderwijsinstellingen of bedrijven te weinig op ingespeeld.
Wat zijn de oorzaken van stemproblemen?
Een van de meest voorkomende oorzaken van stemproblemen is het misbruiken van de stem. Dat kan op drie manieren. Ten eerste kan er sprake zijn van ‘abuse’, wat wil zeggen dat je vaak roept, kucht, hoest, stemmetjes opzet of uitbundig lacht. Je zet daarbij namelijk te veel druk op je stembanden. Ten tweede kan er sprake zijn van ‘misuse’. Daarbij pas je de verkeerde toonhoogte toe. Je toonhoogte verandert bijvoorbeeld wanneer je luider spreekt waardoor je te veel spanning op je stembanden uitoefent. Tot slot kan ‘overuse’ tot stemproblemen leiden. In dat geval gebruik je je stem te vaak. Het is belangrijk in te schatten hoeveel je stem aankan zonder overbelast te geraken. (Stempreventie, 2015)
Verder kunnen schadelijke leefgewoonten een grote invloed op de stembanden hebben. Zo zijn roken, het gebruik van alcohol en cafeïne nefast. Algemeen kunnen we zelfs zeggen dat alles wat een uitdrogend effect op de stembanden heeft, vermeden moet worden. Daaronder vallen een rokerige omgeving, stof, airconditioning enz. Jammer genoeg blijft het daar niet bij. Als we onze stembanden optimaal willen beschermen, moeten we ook rekening houden met omgevingslawaai en stresssituaties.
Wat zijn de kenmerken van stemproblemen?
Volgens de Vlaamse Vereniging van Logopedisten kunnen we stemproblemen aan enkele factoren herkennen. Het is belangrijk om de symptomen tijdig te onderkennen en een huisarts of logopedist te consulteren.
stemgeven verloopt niet meer vanzelf, het geeft ongemak, het voelt niet goed meer aan;
stemgeven is vermoeiend, de keel voelt moe aan nadat je een tijdje gepraat hebt;
je ondervindt heesheid die langer dan twee weken duurt of regelmatig terugkeert;
de stem heeft een beperkte draagkracht of verliest gemakkelijk/snel aan draagkracht;
de stem is onvast of er treden regelamtig stembreuken op: de toonhoogte is niet stabiel en er zijn regelmatig ongecontroleerde uitschieters naar boven of naar beneden;
je hebt regelmatig last van keelpijn, kuchen of keelschrapen;
de stem is een bron van stress, je vraagt je regelmatig af of je stem het wel zal volhouden, je ergert je aan je stem.
(Stempreventie, 2015)
Uit registratiegegevens in de huisartsenpraktijk blijkt dat 7 per 1000 patiënten per jaar de huisarts consulteren in verband met klachten over hun stem.
Schematische voorstelling van de mogelijke gevolgen van stemproblemen:
Over de mogelijke aandoeningen die stemproblemen met zich meebrengen, wordt er in dit artikel niet te ver op ingegaan. Zoals in de afbeelding hierboven te zien is, kunnen er knobbeltjes, cystes, poliepen of vochtophopingen ontstaan.
Welke behandelingen kunnen stemproblemen genezen?
Afhankelijk van de aandoening worden verschillende methodes toegepast om stemproblemen te behandelen. We kunnen daarin een onderscheid maken. Wanneer de stemproblemen van organische aard zijn, moet er een dokter geraadpleegd worden. Indien er sprake is van foutief stemgebruik, kan een logopedist aan de hand van gepersonaliseerde oefeningen de stemproblemen neutraliseren.
Hoe kan je preventief omspringen met stemproblemen?
Bij het opduiken van stemproblemen bij leraars, wordt automatisch doorverwezen naar een logopedist. Dan is het in principe al te laat. Stempreventie neemt slechts een fractie van je tijd in, terwijl het verhelpen van stemproblemen al snel kan oplopen tot enkele maanden. Bij het lesgeven aan grote klassen (meer dan twintig leerlingen) zal de leerkracht onbewust zijn/haar stem verheffen, terwijl zachter spreken veelal leidt tot minder rumoerige klassen. Volgens Piet Ceuppens, logopedist en docent stem en stemstoornissen, leidt een stemtraining van zes uur tot een duidelijk zichtbare verbetering. (redactie Klasse, 2013). Ook Villa Basta biedt op regelmatige basis stemcursussen aan. (Villa Basta, z.e.)
Welke preventiemiddelen worden door de UCLL aangeboden?
De UCLL organiseert jaarlijks workshops en lessen rond stempreventie. Die lessen worden door een logopediste, Anne De Meijer, gegeven. Opvallend is dat die lessen niet verplicht zijn, en bovendien een beperkt aantal studenten toelaten. De uitnodiging om deel te nemen aan die lessen wordt via een wekelijkse nieuwsbrief verspreid. Daarmee bereikt de uitnodiging maar een beperkt aantal studenten.
Ook op het gebied van stemhygiëne biedt de UCLL een preventiemiddel aan. Verschillende klaslokalen zijn uitgerust met een stiftbord in plaats van een krijtbord waardoor er minder stofontwikkeling is die de stembanden uitdroogt. Daarenboven heeft de UCLL alle klaslokalen voorzien van wandpanelen die voor een optimale akoestiek zorgen. Dankzij die panelen blijft rumoer op de achtergrond en zal de leerkracht of student vooraan in de klas zijn/haar stem niet onnodig moeten verheffen.
Conclusie
Aangezien stempreventie erg effectief en efficiënt is, zou je gek zijn om er niet aan deel te nemen. Door slechts een paar uur les te volgen bij een logopedist, vermijd je langdurige klachten. Een gewaarschuwd man is er twee waard!
Bibliografie
redactie Klasse. (2013, april 23). Dertig procent toekomstige leraren heeft stemproblemen. Opgehaald van klasse.be: http://www.klasse.be/leraren/33319/dertig-procent-toekomstige-leraren-heeft-nu-al-stemproblemen/
Stempreventie. (2015). Stempreventie. Opgehaald van www.stempreventie.be: http://www.stempreventie.be/diensten/alarmsignalen
Villa Basta. (z.e.). Stemtechnieken | leerkrachten (in spe). Opgehaald van www.villabasta.be: http://villabasta.be/portfolio-item/stemtechnieken/
留言